Ο ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ του Κωστή Μουδάτσου*

 Ένα πολύτιμο δώρο από ένα καλό φίλο! ΑΣΚΟΜΑΝΤΟΥΡΑ ή ΤΣΑΜΠΟΥΝΑ ή ΑΣΚΑΥΛΟΣ

Σύμφωνα με την μυθολογία ο άσκαυλος ήταν το όργανο που έπαιζε ο περίφημος Κύκλωπας, ο Πολύφημος.

Στην χριστιανική παράδοση ασκομαντούρα έπαιζε ο Άγιος Φανούριος. Την βλέπομε σε πολλές τοιχογραφίες της βυζαντινής περιόδου.

Είναι βουκολικό όργανο που παλαιότερα ήταν διαδεδομένο στην Κρήτη . Σήμερα παρατηρείται νέοι οργανοπαίκτες να το μαθαίνουν και να το χρησιμοποιούν. Νέα παιδιά σχηματίζουν συγκροτήματα με λύρα, λαούτο , ασκομαντούρα και νταούλι. Σε χωριά του νησιού μας, όπως είναι η Γέργερη, οργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις αφιερωμένες σ’ αυτά τα διονυσιακά όργανα.

Ο Πιττόκος περιγράφει την κατασκευή της ως εξής: « η ασκομαντούρα γίνεται από λιανό διπλό καλάμι. Το κάθε καλάμι έχει το καπάκι στον κόντυλο και μια σειρά από τρύπες όσα είναι και τα δάχτυλα μιας χέρας. Τις τρύπες τις καίνε με αφτούμενο κάρβουνο για να γίνουν στρογγυλές. Τις δυο καλαμένιες μπαντούρες κάνουν να ταιριάζουν στη φωνή και τις βάζουν μέσα σε ένα ξύλο σκαλισμένο , κούφιο σαν σωλήνα, από σφάκα γη ασφένταμο .

Επειδή χαλούν τα καπάκια εύκολα είναι χωριστά και ταιριάζουν ύστερα από τον σωλήνα του καλαμιού που ‘χει τσι τρύπες. Το ασκί φτιάχνεται από προβιά ριφίσια γή αρνίσια». Η ασκομαντούρα βγάνει πολύ βοή και δίδει ζωή στους χορευτές γιαυτό ταιριάζει σε διονυσιακά γλέντια όπως εκείνα της Αποκριάς. Συνοδεύεται από νταούλι και θεωρείται το όργανο των υπαίθριων λαϊκών εκδηλώσεων λόγω του δυνατού ήχου που σκεπάζει κάθε άλλο θόρυβο. Στην Κάρπαθο υπάρχουν σχήματα με λύρα , λαούτο και ασκομαντούρα.

Η φλογέρα , το θιαμπόλι, η μαντούρα και η ασκομαντούρα είναι κατεξοχήν ποιμενικά όργανα . Έτσι κι αλλιώς οι βοσκοί έχουν το ρόλο του θεματοφύλακα της παράδοσης. Εάν σκύψομε με σεβασμό και μελετήσομε τον τρόπο ζωής τους θα μάθομε πολλά για την ιστορία και την παράδοση μας.

Στους βοσκούς και στα βουνά είναι οι ρίζες και τα θεμέλια μας. Ακόμη και σήμερα αποτελούν ένα σημαντικό δυναμικό με μεγάλη συμβολή στην κοινωνική ,οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της σύγχρονης Κρήτης.

Αν ανατρέξομε στη βόσκικη ζωή η στις άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις των βοσκών περασμένων δεκαετιών θα διακρίνομε μουσικές, γλώσσα , λόγο, συνήθειες, χορούς, έθιμα και ήθη που καθόρισαν το πολιτισμό μας.

* ο Κωστής Μουδάτσος και η Κρήτη είναι κάτι που δεν ξεχωρίζει, είναι όλη η κουλτούρα του νησιού

Categories: γενικά θέματα